50 rocznica śmierci Wacława Olszewicza

20 lipca 2024 r. mija 50 rocznica śmierci Wacława Olszewicza (1888-1974), historyka kultury, bibliotekarza, bibliografa i bibliofila, a także wysokiej rangi urzędnika państwowego i ekonomicznego. W latach 1906-1910 studiował w Paryżu na Wydziale Dyplomatycznym w Ecole Libre des Sciences Politiques i w Brukseli nauki polityczne i administracyjne.

W Paryżu związał się pierwszy raz z bibliotekarstwem, współpracując z tamtejszą Biblioteką Polską. W 1912 r. powrócił do kraju i zamieszkał w Zakopanem, gdzie został członkiem, m.in. ze Stefanem Żeromskim, Towarzystwa Biblioteki Publicznej. Pracował w niej honorowo w latach 1913-1915.

W 1916 r. powrócił do rodzinnej Warszawy i włączył się w prace Komisji Historii Książnic i Wiedzy Bibliotecznej w Towarzystwie Miłośników Historii, która stała się zalążkiem Związku Bibliotekarzy Polskich (ZBP). W 1917 r. był w grupie inicjatorów powstania ZBP i autorem pierwszego statutu. W pierwszym Zarządzie ZBP kierował Sekcją Bibliotek Naukowych, w 1919 r. był skarbnikiem Zarządu ZBP. Uczestniczył jako delegat i referent w zjazdach bibliofilów, a następnie bibliotekarzy w Warszawie (1926), Lwowie (1928) i Wilnie (1932). W 1937 r. został współzałożycielem Koła Śląskiego ZBP w Katowicach.

W 1924 r. zrezygnował z pracy w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i przeniósł się na Górny Śląsk. Współtworzył Towarzystwo Przyjaciół Nauk na Śląsku i kierował jego biblioteką. Mieszkał w Siemianowicach, dokąd przewiózł, odziedziczoną wraz z bratem, rodzinną doborową bibliotekę, liczącą ponad 20 tys. książek. Był to jeden z dwóch największych księgozbiorów prywatnych na Śląsku. Od 1937 r. był członkiem Śląskiego Towarzystwa Miłośników Książki i Grafiki. Wydał wiele bibliografii tematycznych, które traktował jako narzędzie informacyjno-popularyzatorskie i pisał o jej roli (Bibliografia w ręku bibliotekarza 1919 r.); dziś uchodzi za jednego z prekursorów informacji naukowej.

Po wybuchu II wojny światowej znalazł się we Lwowie. Podjął pracę w Bibliotece Ossolineum, przejętej w 1940 r. przez Bibliotekę Ukraińskiej Akademii Nauk. Kierując Wydziałem Koncentracji uratował wiele opuszczonych księgozbiorów, porządkował je i katalogował, wyłączał najcenniejsze egzemplarze, by je chronić. Po wojnie został we Lwowie (tam jest pochowany), pracował w bibliotekach instytutowych Ukraińskiej Akademii Nauk, m.in. jako bibliograf. Bywał w Polsce, publikował w wielu czasopismach naukowych i popularyzatorskich, także w „Przeglądzie Bibliotecznym” i „Rocznikach Bibliotecznych”.

Jest autorem cennego opracowania Biblioteka króla Stanisława Augusta (1931) oraz Stefan Żeromski i biblioteka publiczna w Zakopanem (1966); wspólnie z bratem Bolesławem opublikował: Z prehistorii Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich (1967); Z dziejów Biblioteki Towarzystwa Przyjaciół Nauk na Śląsku (1973), Antykwariat Polski H. Wildera i S-ka (1979), w którym opisał rolę i zasługi Edwarda Chwalewika.

H.Ł.