10. rocznica śmierci Marii Dybaczewskiej

19 lutego 2025 r. mija 10. rocznica śmierci Marii Dybaczewskiej (1921-2015), starszego kustosza Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy, wieloletniej kierowniczki Działu Obsługi Sieci, specjalistki w zakresie opracowania zbiorów.

Urodziła się 8 grudnia 1921 r. w Brześciu nad Bugiem, gdzie jej ojciec - oficer zawodowy, pracował w Dowództwie Okręgu Korpusu. W 1933 r. rodzina  przeniosła się do  Nowego Dworu Mazowieckiego. Pod koniec września 1939 r. ojciec dostał się  do niewoli sowieckiej i osadzony w obozie w Starobielsku,  w 1940 r. został zamordowany w Charkowie.

Po przeniesieniu się matki do Warszawy, w maju 1940 r. Maria zdała egzamin dojrzałości  na tajnych kompletach przy Gimnazjum i Liceum Humanistycznym Józefy Gagatnickiej. W 1967 r. ukończyła studia magisterskie w zakresie bibliotekoznawstwa na Uniwersytecie Warszawskim.

W latach 1941-1944 pracowała w Elektrowni Warszawskiej. Była żołnierzem Armii Krajowej (ps. „Jolanta”). Brała udział w Powstaniu Warszawskim. Po upadku powstania została wywieziona do Niemiec, gdzie przebywała w obozach jenieckich w Lamsdorfie, Mülhbergu i Altenburgu. W maju 1946 r. wróciła do Warszawy. 1 września 1947 r. rozpoczęła pracę w Bibliotece Publicznej m.st. Warszawy, zajmując się opracowaniem książek. W lipcu 1953 r. powierzono jej kierownictwo Oddziału Katalogowania. 1 lutego 1964 r. została kierowniczką  Działu Obsługi Sieci. Pod jej nadzorem  opracowywano książki wraz z dostarczaniem kompletu kart katalogowych do bibliotek publicznych w Warszawie, a od 1975 r. także do bibliotek z terenu województwa stołecznego warszawskiego.

Przez cały okres pracy w Bibliotece zajmowała się kształceniem i doskonaleniem zawodowym bibliotekarzy: jako konsultantka w Państwowym Ośrodku Kształcenia Korespondencyjnego Bibliotekarzy (POKKB) w Warszawie i członek komisji egzaminacyjnej; w Bibliotece na Koszykowej prowadziła zajęcia teoretyczne i praktyczne z opracowania zbiorów na kursach przysposobienia bibliotecznego. Uczestniczyła też w pracach komitetu konsultacyjnego przy dostosowaniu przepisów katalogowania książek do zasad międzynarodowych. Po ich przyjęciu prowadziła szkolenia dla pracowników Biblioteki oraz bibliotek publicznych w Warszawie i województwie, a także zajęcia praktyczne dla pracowników Instytutu Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej (IINTE).

Była członkiem wielu komisji i zespołów w Bibliotece, m.in.: Zespołu ds. Ewidencji Zbiorów, Komisji Doboru Książek. Przewodniczyła pracom Komisji ds. Katalogu w Wypożyczalniach dla Dorosłych i Młodzieży, wprowadzając reklasyfikację zbiorów zgodnie z ustaleniami międzynarodowymi dotyczącymi UKD.

30 września 1984 r. przeszła na emeryturę i od 15 października tego roku podjęła pracę w wymiarze pół etatu  w Dziale Instrukcyjno-Metodycznym  Oddziału Pracy Kulturalno-Oświatowej. Zajmowała się organizowaniem szkolenia zawodowego dla bibliotekarzy, prowadziła wykłady i ćwiczenia z zakresu katalogowania i klasyfikacji,  oprowadzała wycieczki po Bibliotece, organizowała wakacyjne praktyki studentów bibliotekoznawstwa. Po reorganizacji Działu Instrukcyjno-Metodycznego, od czerwca 1992 r. przeszła do pracy w Dziale Sztuki i Rzemiosł Artystycznych, gdzie zajmowała się opracowaniem druków zwartych.                                                             30 listopada 2001 r. zakończyła pracę w Bibliotece – po 54 latach oddanej i wzorowej pracy.  

Jest autorką artykułów dotyczących opracowania bibliograficznego książek, biogramów zamieszczonych w Słowniku pracowników książki polskiej, w serii Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych oraz publikacji pt. Żyją w naszej pamięci. Wspomnienia o pracownikach Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy. Dziennik pisany przez Marię Dybaczewską po upadku Powstania Warszawskiego i w obozach niemieckich, został zamieszczony w publikacji  Płacz po Warszawie (2014).

Aktywnie działała w Stowarzyszeniu Bibliotekarzy Polskich, którego członkiem była od 1951 r. W Okręgu Stołecznym  była członkiem zarządu i zastępcą sekretarza (1972-1978) oraz Komisji Rewizyjnej (1985-1989). Od lat 70. uczestniczyła w Zespole Historyczno-Pamiętnikarskim – wchodziła w skład Kolegium Redakcyjnego serii Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych.

Włączyła się w działalność organizacji kombatanckich. Od 1986 r. była członkiem Związku Bojowników o Wolność i Demokrację, a od 1991 r. członkiem Światowego Związku Żołnierzy AK Okręgu Warszawskiego oraz od 1993 r. członkiem Stowarzyszenia „Rodzina Katyńska”.

Za swoją  pracę i zasługi dla bibliotekarstwa była wielokrotnie nagradzana i odznaczana, m.in.: Złotym Krzyżem Zasługi (1973), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1979), odznaką „Zasłużony Działacz Kultury (1970). Za zasługi dla SBP została uhonorowana medalem SBP „W Dowód Uznania”(1989) i Honorową Odznaką SBP (2000).

 Za działalność w ruchu oporu została odznaczona m.in.: Warszawskim Krzyżem Powstańczym (1992) i Krzyżem Armii Krajowej (1995). W 2001 r. została mianowana podporucznikiem,  a w 2005 r. porucznikiem.

Zmarła 19 lutego 2015 r. w Warszawie.

 J.J.

 Zob. też: