24 lutego 2025 r. mija 70. rocznica śmierci dr. Witolda Bełzy (1886-1955), filologa, bibliotekarza, bibliofila, literata, działacza kultury, tłumacza, organizatora i dyrektora Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy.
Urodził się 8 maja 1886 r. w Warszawie jako syn adwokata Stanisława i Jadwigi z Kobylińskich (stryj Władysław Bełza był poetą, autorem, m.in. powszechnie znanego Katechizmu dziecka polskiego, zaczynającego się od słów: Kto ty jesteś? – Polak mały). Witold studiował polonistykę na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Tam też w 1905 r. rozpoczął karierę zawodową w Bibliotece Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. W latach 1914-1917 przebywał w Szwajcarii, gdzie pracował jako bibliotekarz w polskim Muzeum Narodowym w Raperswilu. W 1917 r. powrócił do lwowskiego Ossolineum.
W latach 1920-1952 (z przerwą wojenną) był dyrektorem Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy (późniejsza Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna), którą polonizował po przejęciu od władz niemieckich (było w niej wówczas tylko 300 książek w języku polskim), gromadząc odpowiedni księgozbiór, w tym starodruki i rękopisy. Inicjował wiele przedsięwzięć kulturalnych dla miejscowej dorosłej ludności. Organizował w Bibliotece odczyty, spotkania, wykłady Uniwersytetu Powszechnego. Jednocześnie w latach 1924-1939 i 1945-1949 był naczelnikiem Wydziału Kultury i Oświaty przy Zarządzie Miejskim w Bydgoszczy, a w latach 1946-1947 również kierownikiem literackim Teatru Miejskiego i wykładowcą w Szkole Dramatycznej. Był pierwszym prezesem Bydgoskiej Rady Artystyczno-Kulturalnej (od 1934), przyczynił się do powołania Studia Rozgłośni Radiowej (1937). Współpracował z redakcją „Kuriera Warszawskiego”, publikując ponad 100 artykułów z życia kulturalnego Bydgoszczy (Kroniki bydgoskie). Był recenzentem teatralnym. Opublikował też: Biblioteka Miejska w Bydgoszczy (w: Silva Rerum,1925), Biblioteka Miejska w Bydgoszczy 1903-1929 (w: Biblioteki wielkopolskie i pomorskie) oraz wiele artykułów, recenzji, kronik w prasie regionalnej i krajowej.
31 grudnia 1952 r. dr Witold Bełza został zwolniony ze stanowiska dyrektora przez ówczesne władze i przeniesiony na emeryturę, choć jego zasługi dla Biblioteki i rozwoju życia kulturalnego, naukowego i oświatowego w Bydgoszczy były niezaprzeczalne. Zmarł 24 lutego 1955 r. Władze polityczne nie wyraziły zgody na wygłoszenie przemówień na jego pogrzebie, a nawet zamieszczenie nekrologu w bydgoskiej prasie.
Prowadził aktywną działalność społeczną. Dzięki niemu powstały: Towarzystwo Miłośników Bydgoszczy (1923), Społeczny Komitet Budowy Pomnika Henryka Sienkiewicza (1924), Muzeum i Archiwum Miejskie. Inicjował i organizował życie kulturalno-artystyczne Bydgoszczy i regionu poprzez wykłady i odczyty. Był członkiem Związku Bibliotekarzy Polskich, organizatorem koła w Bydgoszczy i jego pierwszym prezesem oraz członkiem Towarzystwa Miłośników Książki.
Odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi (1938), złotym medalem z okazji jubileuszu 600-lecia Bydgoszczy (1946).
M.S.-C.
Zob. też:
Korzon Krystyna: Bełza Witold. W: Słownik pracowników książki polskiej, Warszawa: PWN, 1972
Podgóreczny Józef: Organizator życia kulturalnego Bydgoszczy – Witold Bełza. W: Organizatorzy i inspiratorzy, Warszawa : Wydaw. SBP, 1997, s. 9-19. (Bibliotekarze Polscy we Wspomnieniach Współczesnych ; t. 5)
Podgóreczny Józef: Witold Bełza (1886-1955), „Poradnik Bibliotekarza”1970, nr 3, s. 88-89